Arkadiusz Węglarz

Można wymienić kilka rzeczy, m.in: – wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, – wysoko sprawne urządzenie grzewcze, np. kocioł kondensacyjny, – automatyka systemu grzewczego, – rolety lub żaluzje zewnętrzne, – instalacja inteligentna sterująca: ogrzewaniem, oświetleniem, wentylacją, oraz żaluzjami lub roletami zewnętrznymi, – kolektory słoneczne do ogrzewania wody użytkowej.

Kotły kondensacyjne pracują efektywnie jedynie w instalacjach niskotemperaturowych. Mogą to być zarówno instalacje z ogrzewaniem podłogowym, jak i tradycyjnymi grzejnikami. Jednak im niższa jest temperatura wody zasilającej instalację, tym większe muszą być powierzchnie grzejników. Dlatego do instalacji z kotłem kondensacyjnym najczęściej wybierane jest ogrzewanie podłogowe, które bardzo dobrze pracuje, gdy temperatura wody w obiegu c.o. jest niska. Skraplanie pary wodnej zawartej w spalinach może zachodzić tylko wówczas, gdy woda grzewcza płynąca w instalacji c.o. ma niską temperaturę. Jeśli woda grzewcza powracająca z instalacji nie jest odpowiednio ochłodzona, skraplanie może nie zachodzić w ogóle lub zachodzić w bardzo niewielkim stopniu. W instalacji z kotłem gazowym woda powracająca z instalacji nie powinna mieć więcej niż 50°C; praca kotła jest najbardziej ekonomiczna, gdy pracuje on w zakresie 30?40°C. W instalacji z kotłem olejowym woda powracająca z instalacji powinna by o 10°C chłodniejsza, czyli mieć maksimum 30?40°C. Uwarunkowania te wynikają z temperatury spalin, w której następuje kondensacja pary wodnej.

Zapotrzebowanie domu na ciepło zależy przede wszystkim od – izolacji termicznej przegród zewnętrznych budynku (ścian, okien, drzwi, dachu, podłogi na gruncie), – powierzchni tych przegród – im jest ona mniejsza, tym wolniej budynek traci ciepło, dlatego budynki o skomplikowanym kształcie nie są energooszczędne, – rodzaju wentylacji w budynku (skuteczna i energooszczędna jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła), – usytuowania budynku względem stron świata – ciepło z promieniowania słonecznego, – zysków ciepła bytowego (czyli ciepła wydzielanego przez urządzenia domowe, takie jak: lodówka, pralka, telewizor a także ciepła wydzielanego przez mieszkańców, – efektywności urządzeń grzewczych i skuteczności sterowania nimi.

Koszt zależny jest od jakości użytych materiałów i rodzaju rekuperatora. Waha się w granicach od 10 do 30 tys. zł w przypadku typowego domu jednorodzinnego. Najdroższym elementem tej instalacji jest rekuperator, zazwyczaj kosztuje ponad 4 tys. złotych.

W domu energooszczędnym sprawdza się tylko wentylacja mechaniczna z rekuperatorem. Wentylacja grawitacyjna, powszechnie stosowana w Polsce, nie jest ani skuteczna ani energooszczędna. Wynikające z jej zastosowania straty ciepła mogą wynosić nawet 50 procent wszystkich strat ocieplonego domu, gdy dom jest bardo dobrze ocieplony i straty ciepła przez przegrody zewnętrzne są małe. Warto zainwestować w urządzenie do odzyskiwania ciepła z wywiewanego powietrza. Można zastosować wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z rekuperatorem. Urządzenie to podgrzewa świeże powietrze z zewnątrz ciepłem odzyskiwanym z powietrza usuwanego (zużytego). Inaczej jego ciepło jest tracone.

Rolety zewnętrzne zamykane na noc mogą zmniejszyć straty ciepła przez okna nawet o 40 %. Jeżeli rolety będą co wieczór zamykane, to warto zamontować je na wszystkich oknach. Aby ułatwić zamykanie i otwieranie warto zainwestować w siłowniki (napędy). Rolety skutecznie zapobiegają też przegrzaniu pomieszczeń w sezonie letnim.

Najskuteczniej za pomocą kolektorów słonecznych, jednak i bez nich słońce może nam pomóc oszczędzać ciepło. W domach murowanych ściany, podłoga i strop są akumulatorami znacznych ilości ciepła. Szczególne znaczenie może mieć ściana wewnętrzna naprzeciwko najbardziej przeszklonej południowej elewacji. Jeśli będzie ona ciemna, wykonana z materiałów dobrze akumulujących ciepło, takich jak: pełna cegła, beton lub kamień orazi będzie miała odpowiednią grubość, tj. 20 – 45 cm, to nagrzana przez słońce będzie emitowała zmagazynowane w niej ciepło nawet przez kilka godzin. Najlepiej w takim miejscu umieścić ścianę nośną, która ma z natury rzeczy odpowiednią masę. Zdolność ściany akumulacyjnej do pochłaniania promieniowania można zwiększyć (nawet o 75% w stosunku do ściany białej) przez pomalowanie jej na ciemny kolor.

Pokoje od strony północnej powinny być osłonięte przez garaż lub pomieszczenia gospodarcze, jak np. garderoba, w których może panować niższa temperatura. Od strony południowej powinny być usytuowane pomieszczenia mieszkalne z dużymi przeszkleniami (trzeba pamiętać o możliwości przysłonięcia tych okien latem). Ogrody zimowe, które nawet nieogrzewane stanowią rodzaj bufora termicznego i dodatkowo osłaniają dom przed wiatrem. Należy dążyć do tego, aby różnica temperatury pomiędzy sąsiadującymi strefami nie była większa niż 8ºC, gdyż to zminimalizuje straty ciepła z pomieszczenia cieplejszego. Na granicy stref powinno się zastosować ściany działowe o współczynniku przenikania ciepła U<1,0 [W/(m2•K)] lub lepiej U<0,60 [W/(m2•K)].

Są to minimalne grubości izolacji przegród zewnętrznych w energooszczędnym domu, a mianowicie, izolacje termiczna: – podłogi na gruncie – 20 cm styropianu, – ściany zewnętrzne – 20 cm wełny mineralnej lub styropianu, – dach – 30 cm wełny mineralnej. W domach pasywnych stosuje się jeszcze grubsze warstwy izolacji 30+30+40.

W Polsce za dom energooszczędny uważa się budynek, którego zapotrzebowanie na energię jest niższe niż 70 kWh/m2/rok. W praktyce można jednak spotkać się z podawaniem odmiennych wartości przez różnych autorów, bo w Polsce nie ma przepisów, które precyzowałyby to pojęcie. W Europie Zachodniej za taki dom uważa się budynek, którego zapotrzebowanie na energię jest niższe niż 50 kWh/m2/rok.